İnme

İnme (Felç)

Halk arasında felç olarak da bilinen inme, beyne giden kan akışının azalması ya da tamamen durmasıyla oluşan bir tür beyin krizidir. Oksijenin beyne ulaşamadığı bölgede hızla beyin hücrelerinin ölümü gerçekleşir. Buna bağlı olarak ilgili bölgedeki beyin fonksiyonları geçici ya da kalıcı olarak kaybedilir.

Nörolojik bir rahatsızlık olan inme Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından damarsal nedenler haricinde başka bir sebep olmaksızın, ani gelişen, beynin bir bölümünü veya tümünü ilgilendiren işlev bozukluğu olarak tanımlanır. Beyne giden kan akışının bozulmasıyla beynin ihtiyaç duyduğu oksijen kesilir. Böylece inmenin gerçekleştiği bölgedeki doku beslenemez. Sonuç olarak oksijenin ulaşamadığı beyin bölgesine ait fonksiyonlar geçici ya da kalıcı olarak kaybolur. Şiddetli vakalarda yaşam kaybı ile sonuçlanabilen inme, yetişkinler arasında en önemli sakatlık nedenidir.

İnme Nedir?

İnme vakalarının yaklaşık %80’i pıhtı kaynaklıyken (iskemik inme) %20’si kanamaya (hemorajik inme) bağlı olarak gelişir. Beyne giden kan akışının yavaşlaması ya da durması ile oluşan inme, beynin ilgili bölümündeki dokunun beslenememesine, dolayısıyla beyin fonksiyonlarının geçici ya da kalıcı olarak kaybedilmesine neden olur. Etkilenen beyin bölgesine bağlı olarak vücudun bir kısmında ya da tamamında his kaybı, uyuşukluk veya hareket kabiliyetinin kaybedilmesi gibi pek çok farklı sonuca yol açabilir. İnme, beyin dokusunun enfarktüsü olarak da tanımlanabilir. Bu nedenle erken müdahale son derece önemlidir. İnme belirtileri gösteren hastaya ne kadar erken müdahale edilirse beyin hasarlanması o kadar az olur. Özellikle ilk 4 buçuk saatlik dönem, hayati değere sahiptir. Bu yüzden felç geçirdiği düşünülen hastanın belirtilerinin kendiliğinden iyileşmesi beklenmeden, mümkün olan en hızlı şekilde, en yakın sağlık kuruluşunun acil servisine ulaştırılması gerekir. Bu sürede semptomlar kendiliğinden geçse de inmenin daha şiddetli şekilde tekrarlama olasılığı bulunduğundan yine de acil servise başvurulmalıdır.

İnme Belirtileri Nelerdir?

Beyne giden kan akışının azalması ya da durması ile ortaya çıkan inme, beynin etkilenen bölgesine göre pek çok farklı belirtiye neden olabilir. İnmenin oluşturacağı hasarı en aza indirmek için öncü belirti veya geçici atak olarak da tanımlanabilen inme belirtilerinin bilinmesi önemlidir. Sık görülen inme belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Ani gelişen, çok şiddetli baş ağrısı,
• Dilin peltekleşmesi / konuşma güçlüğü / konuşamama,
• Tek taraflı, aniden oluşan güç kaybı,
• Sersemlik,
• Baş dönmesi,
• Birden oluşan görme problemleri,
• Yutkunma güçlüğü,
• Algı bozukluğu,
• Koordinasyon bozukluğu,
• Kafa karışıklığı,
• Yüz, kol ve / veya bacakta uyuşukluk,
• Denge problemleri,
• Aniden gelişen yürüme güçlüğü.

İnme Nasıl Anlaşılır?

İnme belirtilerinin varlığı, kişinin beynine olan kan akışının bozulduğunun bir göstergesidir. Buna ek olarak inme varlığından emin olmak için basit bir şekilde kişiye YKKZ testi yapılabilir. Yüz, Kol, Konuşma, Zaman testi olarak açıklanabilen YKKZ testi sırasında kişi güçlük çekerse hızla acil servise götürülmelidir. YYKZ testi 4 aşamadan oluşur. Yüz testi için kişiden gülümsemesi istenir. Yüzün tek tarafında düşüklük olup olmadığı kontrol edilir. Kol testinde kişiden iki kolunu havaya kaldırması istenir. Kollardan birinin, diğerine kıyasla daha aşağıda olup olmadığı veya tek bir kolun aşağı kayıp kaymadığına bakılır. Konuşma testinde ise hastadan basit cümlelerin tekrarlanması istenir. Kişinin yukarıdaki belirtileri göstermesi durumunda YKKZ testinin son aşaması olan zaman, son derece önemlidir. Kişinin yüz, kol ve konuşma testlerinde normal olmayan bir durum fark edildiğinde zaman, beynin kendisidir. Farklı bir deyişle bu belirtilerin varlığında ne kadar fazla zaman kaybedilirse, beyin fonksiyonlarındaki kayıp da o kadar fazla olur.

İnme Türleri Nelerdir?

İnme ya da diğer bir adıyla felç, iskemik ve hemorajik olarak iki ayrı grupta incelenir. İskemik inme vakaları pıhtı kaynaklıdır. Damar içinde yağ ve plak birikimi sonucunda oluşan pıhtı, ilgili damarı tıkayarak beyne olan kan alışının kesilmesine neden olur. İskemik inmenin trombotik ve embolik olmak üzere iki alt türü bulunur. Ana arterlerdeki pıhtının, beyne olan kan akışını kesintiye uğratması trombotik felç olarak tanımlanırken embolik felç türünde pıhtı, vücudun farklı bir bölgesinde oluşur. Dolaşım sistemine katılan pıhtının beyinde takılmasıyla meydana gelir. İnme vakalarının %80’i bu şekilde gelişirken geriye kalan %20’lik kısım, hemorajik inme türünden oluşur. Hemorajik inme vakaları, beyinde bulunan kan damarlarındaki kanın, beyin dokusuna sızması ile oluşur. Bu inme türlerinin haricinde kan akışının geçici olarak kesilmesiyle oluşan, TİA (transient iskemik atak) da bulunur. Daha şiddetli bir inme vakasının öncüsü olarak tanımlanan TİA’nın semptomları inme belirtileri ile benzer olsa da TİA belirtileri, bir süre içinde kendiliğinden kaybolur. Var olan semptomların kendiliğinden ortadan kalkması, kesinlikle kişini iyileştiği anlamına gelmez. Beyin damarlarında bir problem olduğunun göstergesi olan bu durum, mutlaka kontrol edilmelidir. Bu nedenle kişi, mutlaka hekime görünmelidir.

İnme Neden Olur?

İnme, beyni besleyen kan damarlarının bir pıhtı tarafından tıkanması ya da beyin damarlarının kanı dışarı sızdırmasıyla oluşur. İnme oluşumuna yol açan bu durum, pek çok farklı etkene bağlı olarak meydana gelebilir. Pıhtı oluşumu genellikle sigara kullanımı, hipertansiyon, obezite, diyabet ve yüksek kolesterol gibi etkenlere bağlı olarak oluşabilir. Damarların dışına kan sızması ise kan damarlarının yırtılmasıyla meydana gelir. Bu durum ise travma, stres, sedanter yaşam tarzı, obezite, sigara ve alkol kullanımına bağlı olarak oluşabilir. İnmeye yol açan etkenlerden biri de yaştır. İnme vakalarının %75’i, 60 yaş civarında meydana gelir. 60 yaşından sonra inme riski, her 10 yılda bir 2 misline çıkar.

İnme Önlenebilir mi?

Hayatının bir döneminde inme geçiren kişilerin tekrar inme geçirme riski, toplumun geri kalanına göre daha yüksektir. Bu nedenle inme geçiren kişilerin, mutlaka hekim tavsiyelerine uyması ve yaşam tarzını bu doğrultuda düzenlemesi gerekir. İnmeden korunmak için, kolesterol, yağ ve tuz bakımından fakir diyet uygulanabilir. Ayrıca hipertansiyon hastalığı olan kişilerin ilaçlarını düzenli olarak kullanmaları önemlidir. Tütün kullanımı mutlaka bırakılmalıdır.

İnme Nasıl Tedavi Edilir?

Acil müdahale gerektiren inme vakalarında zaman son derece önemlidir. Felç geçirdiği düşünülen kişilerin hızla hastaneye getirilmesi gerekir. İskemik inme ve hemorajik inme türleri farklı şekillerde tedavi edilir. İskemik inmeye yol açan beyni besleyen kan akışının durması, ilgili beyin dokusunun ölmesine yol açar. Kişiye müdahale geciktikçe daha fazla alan zarar görür. Bu da kişinin daha fazla beyin fonksiyonunu kaybetmesine neden olur. İskemik inme vakalarında ilk 4 buçuk saat çok önemlidir. Bu süre içinde kişiye trombolitik tedavi ya da halk arasında bilinen tanımıyla pıhtı eritici ilaç verilmelidir. İnmenin oluşturduğu hasarın azaltılması için kişiye plazminojen aktivatörü verilerek pıhtı hızla eritilir. Bir diğer felç türü olan hemorajik inme vakalarının tedavisinde kişinin kan basıncının düşürülmesi gerekir. Bu amaçla hastaya farklı ilaçlar verilebilir. Bazı vakalarda kafa içi basıncın azaltılması gerekir. Bu tip vakalarda beyinde biriken kanın boşaltılması için cerrahi girişimde bulunulması gerekebilir.

Eğer sizde ya da bir yakınınızda inme belirtileri varsa en yakın sağlık kuruluşuna giderek muayene ve tedavi olabilirsiniz.